Studiował w latach 1982-1988 w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Tytuł doktora uzyskał w roku 1992 na podstawie pracy, pt. "Osadnictwo kultury pucharów lejkowatych we wschodniej części Niecki Nidziańskiej". Od 1993 zatrudniony w Instytucie Archeologii UJ na stanowisku asystenta, od 1994 roku na stanowisku adiunkta, od 2018 na stanowisku profesora nadzwyczajnego. W 2009 uzyskał stopień doktora habilitowanego, na podstawie rozprawy, pt. „Drugi etap neolityzacji ziem polskich”.

Zainteresowania naukowe, programy badawcze, badania wykopaliskowe

Zainteresowania naukowe dotyczą szeroko rozumianej problematyki neolitu i eneolitu. W ostatnich latach działalność badawcza związana jest szczególnie z następującymi programami:

1. Początki neolitu w północno-wschodniej części Kotliny Karpackiej. Jest to polsko-słowacki, multidyscyplinarny program badawczy, realizowany od 2000 roku, wspólnie z Uniwersytetem w Preszowie i Instytutem Archeologii Słowackiej Akademii Nauk. Jest on kontynuacją badań, prowadzonych już od 1994 roku. Ma on na celu m.in. ustalenie dokładnej chronologii pierwszych grup rolników na wschodniej Słowacji, zrekonstruowanie ich genezy, ekonomii, kontaktów transkarpackich, gospodarki surowcami kamiennymi (w szczególności obsydianem), a także odtworzenie organizacji przestrzennej ich osadnictwa. Cele te są realizowane poprzez kwerendy archiwalne, badania wykopaliskowe i powierzchniowe oraz poprzez akcję opracowania materiałów archeologicznych pozyskanych w trakcie badań ratowniczych na Nizinie Wschodniosłowackiej. W 2015 roku, w ramach tego programu badawczego wydana została monografia osady wczesnoneolitycznej w Moravanach (okres Michalovce), związanej m.in. z początkowymi etapami zasiedlenia dorzecza górnej Cisy przez społeczności rolnicze.  

2. Procesy neolityzacji Europy środkowej. Od szeregu lat realizowany jest program wieloaspektowych badań i studiów nad neolityzacją Europy środkowej, ze szczególnym uwzględnieniem drugiego jej etapu, w V i IV tys. BC (którego odzwierciedleniem, w sferze kultury materialnej, jest m.in. kultura pucharów lejkowatych). W ramach realizacji tego programu prowadzone są m.in. prace wykopaliskowe na terenie zachodniej i środkowej Małopolski. Mają one za zadanie rozpoznanie osadnictwa kultury pucharów lejkowatych (ok. 4000-3000 cal BC), zarówno w strefie lessowej i w strefie „pozalessowej”. Podsumowaniem wcześniejszego etapu studiów nad omawianą problematyką była monografia, pt. „Drugi etap neolityzacji ziem polskich”, która ukazała się w roku 2009. Uwieńczeniem kolejnego etapu studiów jest monografia, napisana razem z S. K. Kozłowskiem, pt. „I przyszli ludzie zza Gór Wysokich. Ziemie polskie od VI do IV tysiąclecia BC”, która ukazała się w roku 2019.

3. Opracowanie materiałów mezolitycznych i neolitycznych z zachodniomałopolskich stanowisk, odkrytych w ostatnich latach, w trakcie ratowniczych badań wyprzedzających inwestycje liniowe i wielkoobszarowe, takich jak m.in.: Podłęże 17, Podłęże 22, Stanisławice 9 i Stanisławice 10, Aleksandrowice 2, Miechów 3. W 2015 roku ukazało się monograficzne opracowanie obydwu stanowisk w Stanisławicach. Aktualnie, najważniejszym elementem tego wycinka działalności badawczej jest realizacja grantu NCN, nakierowanego na interdyscyplinarne opracowanie wielokulturowego stanowiska nr 3 w Miechowie.

4. Opracowanie zabytków krzemiennych ze stanowisk z epoki kamienia i epoki brązu badanych w południowej Jordanii, w ramach HLC Project, realizowanego pod kierunkiem dr. P. Kołodziejczyka w Instytucie Archeologii UJ, finansowanego przez NCN.

Najważniejsze publikacje

• Osadnictwo kultury pucharów lejkowatych we wschodniej części Niecki Nidziańskiej. ss.159. Kraków 1993: Instytut Archeologii UJ.
• Ceramika kultury pucharów lejkowatych ze stanowiska 1 w Kawczycach. ss. 215, 23 tabl., Kraków 1996: Instytut Archeologii UJ.
• Regional settlement patterns of the Early Phases of the Eastern Linear Pottery Culture in the Eastern Slovakian Lowland. [in:] J. K. Kozłowski (ed.), The Early Linear Pottery Culture in Eastern Slovakia: 15-43. Kraków 1997: Polska Akademia Umiejętności.
• Kaczanowska M., J. K. Kozłowski, M. Nowak. Conclusions. [in:] J. K. Kozłowski (ed.), The Early Linear Pottery Culture in Eastern Slovakia: 267-275. Kraków 1997: Polska Akademia Umiejętności.
• Drugi etap neolityzacji ziem polskich w świetle danych archeologicznych i palinologicznych. [in:] K. Wasylikowa (ed.), Rośliny w dawnej gospodarce człowieka. Warsztaty archeobotaniczne '97. Polish Botanical Studies. Guidebook series 23: 39-77. Kraków 1999: Instytut Botaniki PAN im. W. Szafera.
• Osadnicze i socjo-polityczne modele południowo-wschodniej grupy kultury pucharów lejkowatych. [in:] J. K. Kozłowski, E. Neustupný (eds.), Archeologia przestrzeni. Metody i wyniki badań struktur osadniczych w dorzeczach górnej Łaby i Wisły: 127-153. Kraków 2001: Polska Akademia Umiejętności, Akademie Ved České Republiky.
• The second phase of Neolithization in east-central Europe, Antiquity 75(289; 2001): 582-592.
• A settlement of the Early Eastern Linear Pottery culture at Moravany (Eastern Slovakia) within the context of the neolithization of the Upper Tisza Basin. [in:] E. Jerem, P. Raczky (red.) Morgenrot der Kulturen. Frühe Etappen der Menschheitsgeschichte in Mittel- und Südosteuropa: 127-143. Budapest 2003: Archaeolingua.
• Transformations in East-Central Europe from 6000 to 3000 BC: local vs. foreign patterns, Documenta Praehistorica 33 (2006): 143-158.
• Middle and Late Holocene hunter-gatherers in East Central Europe: changing paradigms of the ‘non-Neolithic’ way of life, Documenta Praehistorica 34: 2007, s. 89-103.
• Kozłowski J. K., M. Nowak red.), Mesolithic/Neolithic Interactions in the Balkans and in the Middle Danube Basin. British Archaeological Reports Int. Series 1726. Oxford 2007: Archaeopress.
• Drugi etap neolityzacji ziem polskich. pp. 717, figs.. 114. Kraków 2009: Instytut Archeologii UJ.
• Hunter-Gatherers and early ceramics in Poland, [in:] P. Jordan, M. Zvelebil (eds.), Ceramics Before Farming: The Dispersal of Pottery Among Prehistoric Eurasian Hunter-Gatherers: 324-352. University College London Institute of Archaeology Publications, Left Coast Press 2009.
• Nowak M. et al., Early Neolithic in the Upper Tisza Basin: new data from Moravany, Eastern Slovakia, Eurasian Prehistory 7 (2010): 159-219.
• Kozłowski J. K., M. Nowak. From Körös/Criş to the early Eastern Linear Complex: multidirectional transitions in the north-eastern fringe of the Carpathian Basin. [in:] J. K. Kozłowski, P. Raczky (eds.), Neolithization of the Carpathian Basin: Northernmost Distribution of the Starčevo/Körös Culture: 65-90. Kraków-Budapest 2010: Polish Academy of Arts and Sciences, Institute of Archaeological Sciences of the Eötvös Loránd University.
• Neolithisation in Polish territories: Different patterns, different perspectives, and Marek Zvelebil’s ideas, Interdisciplinaria Archaeologica: Natural Sciences in Archaeology 4(1), 2013: 85-96.
• Settlement and economic transformations in western Little Poland between 3500 and 2500 BC: internal development vs. external implantation, [in:] T.L. Kienlin, P. Valde-Nowak, M. Korczyńska, K. Cappenberg, J. Ociepka (eds.), Settlement, Communication and Exchange Around the Western Carpathians. International Workshop Held at the Institute of Archaeology, Jagiellonian University, Kraków October 27-28, 2012: 125-142. Archaeopress Archaeology, Archaeopress, Oxford 2014.
• Identity of FBC societies in the upper Vistula river basin, [in:] M. Furcholt, M. Hinz, D. Mischka, G. Noble, D. Olausson (eds.), Landscapes, Histories and Societies in the Northern European Neolithic: 185-196. Frühe Monumentalität und sociale Differenzierung 4, Institut für Ur- und Frühgeschichte der CAU Kiel, Rudolf Habelt, Bonn 2014.
• Późny etap rozwoju cyklu lendzielsko-polgarskiego w zachodniej Małopolsce, [in:] K. Czarniak, J. Kolenda, M. Markiewicz (eds.), Szkice neolityczne. Księga poświęcona pamięci profesor Anny Kulczyckiej-Leciejewiczowej: 239-283. Instytut Archeologii i Etnologii PAN: Wrocław 2014.
• Nowak M., Zastawny A. (eds.). 2015. The Baden Culture around the Western Carpathians. Via Archaeologica. Krakowski Zespół do Badań Autostrad/The Cracow Team for Archaeological Supervision of Motorway Construction: Kraków.
• Kozłowski J.K., Nowak M., Vizdal M. (eds.). 2015. Early Farmers of the Eastern Slovak Lowland: The Settlement of the Eastern Linear Pottery Culture at Moravany. Prace Komisji Prehistorii Karpat PAU 7, Polska Akademia Umiejętności, Kraków.
• Nowak M., Rodak T. (eds.). 2015. Osady z epoki kamienia oraz wczesnej epoki brązu na stanowiskach 9 i 10 w Stanisławicach, pow. bocheński. Via Archaeologica. Krakowski Zespół do Badań Autostrad/The Cracow Team for Archaeological Supervision of Motorway Construction: Kraków.
• Ubiquitous settlers, consequent farmers, and monument builders, [in:] P. Włodarczak (ed.), The Past Societies. Polish Lands from the First Evidence of Human Presence to the Early Middle Ages, vol. 2: 5500-2000: 125-170. Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences: Warszawa 2017.
• Do 14C dates always turn into an absolute chronology? The case of the Middle Neolithic in western Lesser Poland, Documenta Praehistorica 44, 2017: 240-271. DOI: 10.4312/dp.44.15
• Nowak M., Moskal-Del Hoyo M., Mueller-Bieniek A., Lityńska-Zając M., Kotynia K. 2017. Benefits and weaknesses of radiocarbon dating of plant material as reflected by Neolithic archaeological sites from Poland, Slovakia and Hungary, Geochronometria 44: 188–201.  DOI 10.1515/geochr-2015-0066
• Pelisiak A., Nowak M., Astaloș C. (eds.). 2018. People in the Mountains. Current Approaches to the Archaeology of Montainous Landscapes. Archaeopress: Oxford 2018.
• Moskal-del Hoyo, M., Wacnik, A., Alexandrowicz, W. P., Stachowicz-Rybka, R., Wilczyński, J., Pospuła-Wędzicha, S., Szwarczewski, P., Korczyńska, M., Cappenberg, K., Nowak, M. 2018. Open country species persisted in loess regions during the Atlantic and early Subboreal phases: New multidisciplinary data from southern Poland, Review of Palaeobotany and Palynology 253: 49–69. DOI: 10.1016/j.revpalbo.2018.03.005
• Kołodziejczyk P., Nowak M., Wasilewski M., Karmowski J., Czarnowicz M., Brzeska-Zastawna A., Zakrzeńska J., Radziwiłko K., Witkowska B., Kościuk J. 2018. HLC Project 2017: Jagiellonian University excavations in southern Jordan, Polish Archaeology in the Mediterranean 27/1: 379-416.
• Korczyńska M., Cappenberg K., Nowak M., Szwarczewski P., Moskal-del Hoyo M. 2019. Multi-methodological approaches to investigate large archaeological sites: The case study of the Eneolithic settlement in Mozgawa, western Lesser Poland, Journal of Archaeological Science: Reports 27: 101941,  DOI: 10.1016/j.jasrep.2019.101941
• The first vs. second stage of neolithisation in Polish territories (to say nothing of the third?), Documenta Praehistorica 46, 2019: 102-127. DOI: 10.4312\dp.46.7
• Mueller-Bieniek A., Nowak M., Styring A., Lityńska-Zając M., Moskal-del Hoyo M., Sojka A., Paszko B., Tunia K., Bogaard A. 2019. Spatial and temporal patterns in Neolithic and Bronze Age agriculture in Poland based on the stable carbon and nitrogen isotopic composition of cereal grains, Journal of Archaeological Science: Reports 27: 101993., DOI: 10.1016/j.jasrep.2019.101993
• Kozłowski S. K., Nowak M. 2019. I przyszli ludzie zza Gór Wysokich. Ziemie polskie od VI do IV tysiąclecia BC [Eng. summary: And There Come the People From Beyond The Great Mountains. The Polish Lands From The 6TH To 4TH Millennium BC]. Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, Ośrodek Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego: Rzeszów-Warszawa

• Mnich B., Mueller-Bieniek A., Nowak M., Wilczyński J., Pospuła S., Szostek K. 2020. Terrestrial diet in prehistoric human groups from southern Poland based on human, faunal and botanical stable isotope evidence, Journal of Archaeological Science: Reports 32: 102382,   DOI: 10.1016/j.jasrep.2020.102382