Skip to main content

Web Content Display Web Content Display

Instytut Archeologii UJ

Web Content Display Web Content Display

Ruszyły wykopaliska w Tell el-Farcha: sezon 2013

Tell el-Farcha to obecnie jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych badanych w Egipcie. Odkrycia dokonywane tutaj w ostatnich latach wpłynęły w sposób nieoceniony na obraz Delty Nilu w okresie formowania sie państwa faraonów.

Stanowisko położone jest w północno-wschodniej Delcie ok. 120 km od Kairu ok. 10 km od współczesnego miasta Simbillawin i ok. 15 km od starożytnego Mendes, które odegrało znaczącą rolę w historii upadku Tell el-Farcha. Tworzą go trzy wzgórza-komy o łącznej powierzchni ok. 4,5 ha, których wysokość ponad poziom otaczających pól uprawnych nie przekracza 5 metrów. Południową i wschodnią granicę stanowiska wyznacza współczesna wieś Ghazala, pod którą zapewne znajduje się jego niedostępna już część, zaś północną kanał irygacyjny i pola uprawne.

Stanowisko Tell el-Farcha zostało zidentyfikowane w roku 1987 podczas badań powierzchniowych prowadzonych przez włoską misję archeologiczną Centro Studi e Richerche Ligabue z Wenecji. Na badanej powierzchni ponad 100 ha znaleziono ponad 30 stanowisk spośród, których do wykopalisk wytypowano Tell el-Farcha.
Badania wykopaliskowe prowadzone pod kierunkiem R. Fattovicha w latach 1988 – 1990 nie przyniosły spektakularnych efektów. W niewielkich wykopach sondażowych znaleziono ceramikę i fragmenty konstrukcji architektonicznych, które pozwoliły na ustalenie sekwencji chronologicznej stanowiska od kultury dolnoegipskiej do początków Starego Państwa. Po dwóch latach z przyczyn finansowych włoski zespół zrezygnował z badań.

W 1998 roku koncesję podjęli polscy badacze. Po kilkunastu sezonach ekspedycja kierowana przez K. Ciałowicza z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i M. Chłodnickiego z Muzeum Archeologicznego w Poznaniu może pochwalić się rewelacyjnymi wynikami. Zmiana metody eksploracji na szeroko płaszczyznową przyniosła efekt w postaci odkrycia układu architektonicznego starożytnej osady.

Historię Tell el-Farcha podzielono na 7 faz, z których dwie najmłodsze występują tylko na komie centralnym (C).
Na komie zachodnim (W) odkryto budowle o charakterze rezydencjonalno – światynnym, w której najmłodszej warstwie znaleziono depozyt przedmiotów interpretowanych jako wota. W jej pobliżu w starszych warstwach odkryto browar będący drugim najstarszym tego typu założeniem w Egipcie. Natomiast w najstarszej warstwie odnaleziono pozostałości po dużych rozmiarów konstrukcji wiązanej z kulturą dolnoegipską, która jest dowodem na istnienie w Delcie Nilu lokalnych tradycji architektonicznych przed pojawieniem się ludności nagadyjskiej.
Na komie centralnym (C) zlokalizowane były liczne konstrukcje mieszkalne i gospodarcze, których funkcję potwierdza duża ilość odnalezionych tam narzędzi, kości zwierząt i odpadów.
Kom wschodni (E) do roku 2001 stanowił dla badaczy zagadkę. Po założeniu tam wykopów okazało się zawiera on cmentarzysko, na którym większość grobów prawdopodobnie nie została wyrabowana w starożytności. Dotychczasowe prace prowadzone w tym miejscu przyniosły efekty w postaci odkrycia i przebadania jak dotąd ponad 120-tu grobów datowanych na pierwszą połowę I dynastii, bogato wyposażonych, ułożonych w dość ciasnym układzie. Tylko niektóre z nich były wyrabowane. W roku 2003 na tellu E odkryto prawdopodobnie jeden z nastarszych grobów (mastaba) dostojników z okresu formowania sie państwa egipskiego. Grobowiec ten jest wciąż badany.

Stanowisko Tell el-Farcha daje badaczom jedyną jak do tej pory okazję na kompleksowe przebadanie zespołu osadniczego, którego początki związane są z lokalną kulturą dolnoegipską, kolejne etapy rozwoju wiążą się z ludnością kultury Nagada zaś koniec przypada na panowanie pierwszych dynastii kiedy to transport wodny zastąpił transport karawanowy co spowodowało rozwój ośrodków położonych nad szlakami wodnymi (Mendes) i upadek ośrodków zlokalizowanych z dala od nich (np. Tell el-Farcha).

 

serwis www Polskiej Ekspedycji Archeologicznej do Wschodniej Delty Nilu - Tell el-Farcha

Published Date: 08.03.2013
Published by: Piotr Kołodziejczyk

Web Content Display Web Content Display