Nasi mistrzowie

Józef Łepkowski (1826-1894)

Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, archeolog, publicysta, historyk sztuki. Początkowo zajmował się publicystyką polityczną, m.in. 1848-1849 współredagował pismo Dziennik Górnośląski. W końcu lat 40-tych XIX w. podjął pierwszą w Polsce akcję inwentaryzacji zabytków, obejmującą Galicję, Poznańskie oraz Kongresówkę. W latach 1865-1893 wykładał na UJ. Przyczynił się do podjęcia prac restauracyjnych przy kościele Dominikanów, kaplic Zygmuntowskiej i Batorego w katedrze na Wawelu, inwentaryzacji kamienic krakowskich. Stworzył i kierował w latach 1866-1893 Gabinetem Archeologicznym, którego zbiory należą obecnie do Muzeum UJ. Od 1872 członek Akademii Umiejetności. Od 1875 profesor pierwszej w Polsce katedry archeologii. W latach 1885-1886 rektor UJ. Od 1890 prezes Koła Konserwatorów Galicji Zachodniej. Autor licznych prac z archeologii i historii sztuki.

Piotr Bieńkowski (1865-1925)

Archeolog klasyczny, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, organizator pierwszej katedry archeologii klasycznej. Studiował we Lwowie (doktorat 1888, promotor L. Ćwikliński), Wiedniu, Rzymie i Berlinie. Uczestnik badań naukowych w el-Kubanije (Dolna Nubia, 1910/1911). Wybitny badacz i znawca rzeźby greckiej i rzymskiej, autor ponad 150 publikacji; do najważniejszych należą prace dotyczące wyobrażeń ludów barbarzyńskich w sztuce antycznej. Wychował grono uczniów, którzy z czasem, już w niepodległej Polsce, zajęli kolejne katedry uniwersyteckie. Członek PAU, Lwowskiego Towarzystwa Naukowego i kilku innych krajowych i zagranicznych towarzystw naukowych.

Ważniejsze publikacje: "Historia kształtów biustu starożytnego", Kraków 1895; "De simulacris barbararum gentium apud Romanos. Corporis barbarorum prodromus", Kraków 1900; Die Darstellungen der Gallier in der hellenithischen Kunst" [Imagines Celtarum I], Wiedeń 1908; Les Celtes dans les artes mineurs greco-romaines avec des recherches iconographiques sur quelques barbares" [Imagines Celtarum II], Kraków 1928

Włodzimierz Demetrykiewicz (1859-1937)

Archeolog, organizator nauki, prac konserwatorskich i muzealnych w Polsce, profesor UJ. W 1905 roku obronił rozprawę habilitacyjną i rozpoczął wykłady z archeologii prahistorycznej uzyskując w 1907 roku tytuł profesorski. Przeprowadził inwentaryzację grodzisk na terenie Galicji, autor pierwszej syntezy pradziejów Galicji. Prowadził liczna prace, wykopaliskowe i inspekcyjne. Członek Akademii Umiejętności, kustosz Muzeum Archeologicznego w Krakowie, redaktor "Materiałów Antropologiczno-Archeologicznych i Etnograficznych". Z jego inicjatywy powstało w 1928 roku Koło Naukowe Słuchaczy Prehistorii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Tadeusz Smoleński (1884-1909)

Historyk, pierwszy polski egiptolog. Ukończył studia historyczne i z powodu gruźlicy wyjechał do Egiptu. Tam pod kierunkiem Gastona Maspero został specjalistą w zakresie archeologii i filologii egipskiej, publikując następnie rozprawy naukowe. Przełożył na język polski papirus Westcar, który został opublikowany pt. Na dworze Cheopsa (1907). Brał udział w austro-węgierskiej ekspedycji w Szaruna i Gamhud. Był Sekretarzem Komitetu organizacyjnego II Międzynarodowego Kongresu Archeologów Klasycznych w Kairze w 1909 roku. Część odkrytych wtedy zabytków w postaci sarkofagów antropoidalnych otrzymała Akademia Umiejętności. Obecnie wyeksponowane są one w Muzeum Archeologicznym w Krakowie. Karierę 25-letniego Smoleńskiego przerwała przedwczesna śmierć.

Stanisław Jan Gąsiorowski (1897-1962)

Archeolog klasyczny, historyk sztuki i muzeolog. Uczeń P. Bieńkowskiego, po jego śmierci objął krakowską katedrę, kierując nią w latach 1929-1953; w latach 1942-1953 dyrektor Muzeum Czartoryskich w Krakowie. Doskonały znawca zagadnień teoretycznych i metodologii. Doktorat uzyskał na podstawie pracy o malarstwie miniaturowym (1927). Członek PAU, Niemieckiego Instytutu Archeologicznego oraz innych towarzystw naukowych. 6 listopada 1939 roku aresztowany przez hitlerowców, więziony w Sachsenhausen i Dachau. Po II wojnie światowej represjonowany, pozbawiony katedry i usunięty z Uniwersytetu (1953); w latach 1955-1962 kierował Pracownią Archeologii Azji Przedniej PAN.

Ważniejsze publikacje: "Malarstwo miniaturowe grecko-rzymskie i jego tradycje w średniowieczu", Kraków 1928 [rozprawa habilitacyjna]; "Sztuka starożytna", Lwów 1934; "Badania polskie nad sztuką starożytną. Relacje podróżników. Kolekcjonerstwo. Badania naukowe", Kraków 1948; "Pisma wybrane", Wrocław 1969 [zestawienie rozproszonych prac, dotyczących m.in. metodologii i teoretycznych podstaw kultury materialnej krajów śródziemnomorskich].

Kazimierz Bulas (1903-1970)

Archeolog i filolog klasyczny, historyk. Najmłodszy uczeń P. Bieńkowskiego.  Ukończył studia archeologiczne w 1925 roku zaś w 1927 roku uzyskał stopień doktora na podstawie pracy pt. "Ilustracje starożytne do Iliady". Po kolejnych latach studiów zagranicznych (Niemcy, Belgia, Francja, Anglia, Włochy, Turcja) i pracy na UJ uzyskał habilitację w 1935 roku. Wybitny znawca cywilizacji klasycznej, szczególnie greckiego malarstwa wazowego i ceramiki. Poliglota władający biegle kilkunastoma językami. Jeden z pierwszych polskich neohellenistów (lektor języka nowogreckiego w Uniwersytecie Jagiellońskim, 1931-1939); honorowy konsul Grecji (1932-1939). Członek Niemieckiego Instytutu Archeologicznego i kilkunastu innych towarzystw naukowych. 6 listopada 1939 roku aresztowany przez hitlerowców, więziony w Sachsenhausen i Dachau. W roku 1946 powołany został na katedrę archeologii klasycznej Uniwersytetu M. Kopernika W Toruniu (1947-1950). Kierownik Stacji Naukowej PAU w Rzymie. Od 1951 roku w USA (pracownik biblioteki uniwersyteckiej w Houston, Teksas). W okresie amerykańskim pracował głównie nad przygotowaniem obszernego słownika angielsko-polskiego i polsko-angielskiego.

Ważniejsze publikacje: "Les illustrations antiques de I'Iliade", Lwów 1929; "Corpus Vasorum Antiquorum, Pologne", t. 1-3, Kraków 1931, 1935, 1936; "keramika grecka", Lwów 1933; "Chronologia attyckich stel nagrobnych epoki archaicznej", Kraków 1935 [rozprawa habilitacyjna]; "Wielki słownik angielsko-polski i polsko angielski", 1959-1961 i kolejne wydania [Fundacja Kościuszkowska w Nowym Jorku.

Józef Żurowski (1892-1936)

Ukończył studia prehistoryczne na UJ w 1915 roku. Pracował w Muzeum Archeologicznym Akademii Umiejętności i studiował w Wiedniu. Tytuł doktora uzyskał w 1922 roku. W 1928 roku uzyskał habilitację i podjął zajęcia dydaktyczne na UJ. Organizator muzealnictwa i dydaktyki. Prowadził szereg prac wykopaliskowych i poszukiwawczych pozyskując wiele zabytków dla Muzeów Archeologicznych w Warszawie i Krakowie. Pełnił funkcję Konserwatora Zabytków Archeologicznych w Małopolsce, przeprowadził rejestrację i inwentaryzację ważniejszych stanowisk archeologicznych w Małopolsce. Autor wielu publikacji, także popularnonaukowych.

Tadeusz Sulimirski (1898-1983)

Ukończył studia na Uniwersytecie Lwowskim w 1924 roku uzyskując tytuł doktora praw, nastepnie w 1929 doktorat z prehistorii zaś w 1931 roku habilitację i szefostwo katedry prehistorii na tymże uniwersytecie. W 1936 przejmuje Katedrę Archeologii Przedhistorycznej na UJ gdzie w 1937 roku zostaje profesorem. W czasie II Wojny światowej przebywa w Anglii gdzie bierze udział w walkach i pracach polskiego rządu na uchodźstwie. Po wojnie pozostaje za granicą prowadząc działalność naukową i dydaktyczną. Jego zainteresowania dotyczyły koczowników, kultury łużyckiej i kontaktów międzykulturowych w neolicie i epoce brązu.

Rudolf Jamka (1906-1972)

Ukończył studia prehistoryczne na UJ w 1930 roku. Tytuł doktora uzyskał w 1932 roku. Uczeń Demetrykiewicza i Żurowskiego. Twórca Koła Naukowego Słuchaczy Prehistorii UJ. Podczas okupacji prowadził tajne wykłady z zakresu archeologii. Po II Wojnie światowej objął kierownictwo Katedry Archeologii Przedhistorycznej zaś w roku 1971 został pierwszym dyrektorem Instytutu Archeologii UJ, w którym połączono Archeologię Polski i Powszechną i Archeologię Śródziemnomorską. Interesował się epoką brązu, okresem wpływów rzymskich i średniowieczem. Autor wielu publikacji.
 

Maria Ludwika Bernhard (1908-1998)

Archeolog klasyczny, historyk sztuki, muzeolog. Uczennica K. Michałowskiego (Uniwersytet Warszawski 1934). Początkowo powiązana z UW i Muzeum Narodowym w Warszawie. Uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim. W roku 1954 jako docent objęła Katedrę Archeologii Śródziemnomorskiej UJ, profesor od 1957 roku. W Krakowie wykształciła kilka pokoleń studentów i przyszłych badaczy (kierowała katedrą do 1978 roku). Uczestniczka i kierowniczka badań wykopaliskowych m.in. w Mirmeki, Palmyrze oraz Kalos Limen i Aleksandrii. Wybitna znawczyni greckiej sztuki i archeologii, zwłaszcza ceramiki i malarstwa wazowego. Członek wielu krajowych i zagranicznych gremiów naukowych, w tym Niemieckiego Instytutu Archeologicznego. Przez parę kadencji przewodniczyła Radzie Naukowej Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej PAN w Warszawie.

Ważniejsze publikacje: "Wazy greckie w Muzeum im. Erazma Majewskiego w Warszawie", Warszawa 1936; "Lampki starożytne", Warszawa 1955; "Greckie malarstwo wazowe", Wrocław 1966; "Corpus Vasorum Antiquorum. Pologne, Musee National de Varsovie", t.4-9, 1960-1994; "Historia starożytnej sztuki greckiej", t.1-4, Warszawa 1970-1989 [liczne wznowienia poszczególnych tomów].

Olga Hirsch-Dyczek (1936-1993)

Archeolog klasyczny, jedna z pierwszych uczennic M.L. Bernhard. Kolejno asystent i st. asystent (1962-1971), adiunkt (1971-1983), wykładowca i st. wykładowca (1983-1993). Doktorat (1971) na podstawie pracy "Zagadnienie oryginałów greckich w rzeźbach antycznych zbiorów krakowskich". |W latach 1965-1966 uczestniczyła w badaniach wykopaliskowych w Palmyrze, Tell Atrib i Aleksandrii. Znawczyni antycznych dzieł rzeźbiarskich ze zbiorów polskich, sporo uwago poświęciła również historii archeologii i kolekcjonerstwa. Członek Komisji Filologii Klasycznej O/PAN w Krakowie.

Ważniejsze publikacje: "Rzeźby antyczne z Krzeszowic w Muzeum Narodowym w Krakowie", Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie, t.10, 1970.

Kazimierz Godłowski (1934-1995)

Archeolog i prehistoryk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1951-1955 studiował archeologię na Uniwersytecie Jagiellońskim, od 1971 pracownik naukowy Instytutu Archeologii UJ, w latach 1976-1991 dyrektor naszego instytutu, od 1983 profesor. Od 1991 członek PAU. Członek licznych polskich i zagranicznych towarzystw naukowych, m.in. Niemieckiego Instytutu Archeologicznego (1975), Bawarskiej AN (1994). Od roku 1992 współwydawca serii Monumenta Archaeologica Barbarica.
Prowadził badania m.in. w Jakuszowicach, Kryspinowie, Opatowie. Zajmował się chronologią okresu rzymskiego, wędrówek ludów w Europie środkowej, kulturą przeworską, sytuacją etniczną w Europie w okresie lateńskim i wpływów rzymskich oraz genezą Słowian. Konsekwentnie sprzeciwiając się dominującym teoriom o odwiecznych siedzibach Słowian w Polsce, wywodził ich z Europy Wschodniej, ich pojawienie się w Polsce datował na VI w. (najwcześniej na 2. połowę V w.).

Ważniejsze publikacje: "The Chronology of Late Roman and Early Migration Periods in Central Europe" (1970), "Z badań nad zagadnieniem rozprzestrzeniania Słowian w V-VII w.n.e." (1979), "Przemiany kulturowe i osadnicze w południowej i środkowej Polsce w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim" (1985), "Germanische Wanderungen im 3. Jh.v.Chr.-6. Jh.n.Ch. und ihre Wiederspiegelung in den historischen und archäologischen Quellen" [w:] "Peregrinatio Gothica" (t. 3, 1992).

Maria Cabalska (1919-2000)

Marek Gedl (1934-2014)

Wybitny polski archeolog, specjalista archeologii epoki brązu. Wykładowca UJ i mistrz dla wielu pokoleń archeologów. W 1955 ukończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, w 196o uzyskał stopień doktora, a w 1966 doktora habilitowanego. W 1976 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1983 profesora zwyczajnego. W latach 1971-1985 kierownik Zakładu Archeologii Polski (1971-1985), 1973-1984 kierownik podyplomowego Studium Muzeologicznego UJ, 1981-1987 zastępca dyrektora Instytutu Archeologii UJ, od 1985 kierownik Zakładu Archeologii Epoki Brązu Instytutu Archeologii UJ.

Był członkiem i wiceprzewodniczącym Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych PAN oraz członkiem Wydziału II Historyczno-Filozoficznego PAU, członkiem-korespondentem PAU (od 1992 r.), członkiem Niemieckiego Instytutu Archeologicznego.

Zmarł 26 września 2014. Pochowany został 2 października na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Piotr Kaczanowski (1944-2015)

Prof. dr hab. Piotr Kaczanowski był związany z Uniwersytetem Jagiellońskim od roku 1967, od początków swej kariery naukowej. Pracował najpierw w Katedrze Archeologii Polski, a następnie w Instytucie Archeologii UJ, kolejno na etacie asystenta, starszego asystenta i adiunkta. Uzyskał habilitację na podstawie rozprawy "Importy broni rzymskiej na obszarze europejskiego Barbaricum". W roku 2001 otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego, natomiast w roku 2002 uzyskał tytuł profesora.
W latach 1994-1996 pełnił funkcję pełnomocnika Dziekana Wydziału Historycznego ds. finansów, w ciągu następnych trzech lat funkcję prodziekana, a w latach 1999 do 2005 sprawował funkcję Dziekana Wydziału Historycznego UJ. Od roku 1996 kierował Zakładem Archeologii Epoki Żelaza IA UJ.
Specjalista w zakresie młodszego okresu przedrzymskim, okresu wpływów rzymskich wraz z  wczesną fazą okresu wędrówek ludów na obszarach środkowo- i północnoeuropejskiego Barbaricum. Jego zainteresowania badawcze obejmowały m.in. problematykę uzbrojenia ludności środkowej i północnej Europy w okresie rzymskim, powiązania tych terenów z państwem rzymskim, relacje kulturowe w okresie rzymskim, zagadnienia związane z osadnictwem okresu przedrzymskiego i rzymskiego. Prowadził i brał udział w badaniach na wielu stanowiskach w Polsce, Niemczech, Skandynawii i na Bałkanach. Autor około stu publikacji oraz 3 książek.

Ważniejsze publikacje: „Drochlin. Ciałopalne cmentarzysko kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich" (1987), „Importy broni rzymskiej na obszarze europejskiego Barbaricum" (1992), „Klasyfikacja grotów broni drzewcowej kultury przeworskiej z okresu rzymskiego" (1995), „Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII wieku). Wielka Historia Polski, t. I [współautor] (1998), „Prehistoria. Encyklopedia Historyczna świata I (współautor) (1999), „Tabula Imperii Romani (M- 34, Kraków) (współautor) (2002).



Więcej informacji (do roku 2000):

Złota księga - Wydział Historyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego. 600-lecie odnowienia Akademii Krakowskiej, ed. Julian Dybiec, Kraków 2000