Pracownicy

Dr hab.
Jarosław Źrałka

Kierownik zakładu

Dr Radosław Palonka

Adiunkt

Dr Michał Wasilewski

Adiunkt


Doktoranci

  • mgr Konrad Abramczuk
  • mgr Dorota Bojkowska
  • mgr Adriana Drabik
  • mgr Beata Golińska
  • mgr Maciej Jabłoński
  • mgr Piotr Kalicki
  • mgr Magdalena Krzemień
  • mgr Łukasz Majchrzak
  • mgr Jakub Nawrot
  • mgr Anna Słupianek
  • mgr Magdalena Więckowska
  • mgr Magdalena Rusek
  • mgr Magdalena Lewandowska

Zakład Archeologii Nowego Świata

Zakład Archeologii Nowego Świata jest najnowszą placówką naukowo-dydaktyczną Instytutu Archeologii UJ, choć tradycja badań nad archeologią Nowego Świata w Krakowie i Instytucie Archeologii UJ sięga jeszcze lat siedemdziesiątych. W tym okresie rozpoczęły się systematyczne ekspedycje na teren Andów Peruwiańskich pod kierunkiem Andrzeja Krzanowskiego (obecnie kierownika Zakładu Ameryki Łacińskiej w UJ) oraz badania wykopaliskowe kultur preceramicznych na Kubie i Santo Domingo (Janusz K. Kozłowski). Efektem tych badań było opublikowanie wielu monografii i raportów z prospekcji terenowych i badań wykopaliskowych (m.in. w basenie Alto Chicama w Peru - A. Krzanowski, 1984, 2006) oraz prac syntetycznych (synteza preceramicznych kultur basenu Morza Karaibskiego - J. K. Kozłowski, 1974, do dziś podstawowa praca dotycząca pierwszego osadnictwa na Antylach).

Współpraca międzynarodowa

Zakład Archeologii Nowego Świata współpracuje z Polską Akademia Umiejętności uczestnicząc w międzynarodowym projekcie Union Academique Internationale: Corpus Antiquitatum Americanensium, dotyczącym opublikowania kolekcji prekolumbijskich zabytków z muzeów całego świata. Wyniki badań i opracowań realizowanych w Zakładzie Archeologii Nowego Świata są publikowane m.in. w wydawanej przez UJ, wspólnie z PAU, serii Contributions in New Word Archaeology (poprzednio Polish Contributions in New Word Archaeology): http://www.archeo.uj.edu.pl/contributions/

Zakład Archeologii Nowego Świata stale rozwija współpracę z placówkami uniwersyteckimi i naukowo-badawczymi Ameryki Północnej (uniwersytety w Filadelfii i Tucson), środkowej (Gwatemala) i południowej (Lima, Buenos Aires), a także europejskimi (szczególnie muzeami przechowującymi kolekcje prekolumbijskie (np. Muzeum Quai Branly w Paryżu, Muzeum Etnologiczne w Barcelonie).

Badania i projekty

Badania prowadzone w Zakładzie Archeologii Nowego Świata koncentrują się obecnie w trzech grupach tematycznych:

  • badania nad początkami zasiedlenia Nowego Świata (J. K. Kozłowski)
  • badania nad przeszłością kultur indiańskich Ameryki Północnej (R. Palonka)
  • badania nad rozwojem i upadkiem kultury Majów (J. Źrałka, W. Koszkul)
  • badania nad kulturami Ameryki Południowej (M. Wasilewski).

W pierwszej grupie tematycznej realizowane są opracowania dotyczące wczesnego horyzontu (pre-Clovis) na terenie Ameryki Północnej i relacji tubylczych kultur amerykańskich z północno-wschodnią Azją, a także genezy paleoindiańskiego horyzontu Clovis-Folsom. Prowadzone są też studia porównawcze dotyczące paleoindiańskich strategii łowieckich i struktur osadniczych na terenie Ameryki Północnej oraz w górno- i schyłkowopaleolitycznej Europie.

Druga grupa tematów realizowanych w ramach Zakładu Archeologii Nowego Świata dotyczy archeologii Ameryki Północnej. Obejmują one m.in. projekty związane z badaniem struktury i organizacji społecznych i osadniczych budowniczych kopców z kultury Missisipi, ze wschodniej części dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Związane jest to m.in. z udziałem w badaniach wykopaliskowych na największym stanowisku tej kultury - Cahokia Mounds w Illinois.

Zainteresowania badawcze tego obszaru skierowane są także na badania dawnych i współczesnych społeczności indiańskich z Południowego Zachodu Stanów Zjednoczonych i pogranicza z Meksykiem. Od 2011 roku realizowany jest tam Projekt Archeologiczny Sand Canyon-Castle Rock, którym kieruje dr Radosław Palonka. Badania projektu prowadzone są w południowo-zachodniej części Kolorado, w tzw. regionie Mesa Verde, na terenie prawnie chronionego obszaru Canyons of the Ancients National Monument i skupiają się na analizie osadnictwa i zmianach społeczno-kulturowych w prekolumbijskiej kulturze Indian Pueblo. Projekt realizowany jest we współpracy z badaczami amerykańskimi oraz współczesnymi społecznościami Indian Pueblo z Arizony i Nowego Meksyku pod kątem analiz indiańskiej tradycji ustnej. Patronem projektu jest Konsulat Generalny USA w Krakowie. Więcej informacji o badaniach projektu w Kolorado znajduje się pod adresem: www.sandcanyon.pl

Trzecia grupa tematów, najszerzej realizowana w terenie, to studia nad kulturami prekolumbijskimi Mezoameryki. Od roku 1999 polscy archeolodzy uczestniczyli w badaniach kilku projektów realizowanych w Gwatemali, Meksyku i Belize na takich stanowiskach jak Nakum, Yaxha, Lamanai, Caracol, a także w rejonie stanu Veracruz).

Kolejna tematyka badań realizowanych w Zakładzie Archeologii Nowego Świata obejmuje studia i badania nad kulturami indiańskimi Ameryki Południowej. Cel ten realizowany jest m.in. poprzez uczestnictwo dr. Michała Wasilewskiego w Polskiej Ekspedycji Naukowej w Dolinie Wulkanów w Peru (projekt Stworzenie podwaliny naukowej pod przyszły park narodowy w Peru oraz własny temat badawczy dotyczący wykorzystania lokalnych złóż obsydianów w kulturach przedinkaskich) oraz badaniach nad indiańskimi kulturami z terenu dzisiejszej Kolumbii.

W ramach Zakładu Archeologii Nowego Świata prowadzone są także kursy zajęć w języku polskim i angielskim dotyczące prekolumbijskich i historycznych kultur indiańskich Nowego Świata, w tym m.in. zajęcia dotyczące problematyki zasiedlenia Ameryki, kultur paleoindiańskich i archaicznych oraz sztuki paleolitycznej z terenu Euroazji, jak też zajęcia dotyczące wysoko rozwiniętych kultur i cywilizacji Mezoameryki (m.in. Olmekowie, Majowie, Aztekowie), Ameryki Północnej (m.in. k. Missisipi, k. Pueblo) oraz Ameryki Południowej (m.in. Moche, Inkowie, kultury Amazonii).

Prace badawcze w Gwatemali

Od roku 2006 badacze z Zakładu Archeologii Nowego Świata prowadzą również samodzielne prace archeologiczne w Gwatemali. Badania są realizowane w ramach tzw. Projektu Archeologicznego Nakum, który kierowany jest przez dr Jarosława Źrałkę oraz Mgr Wiesława Koszkula. Jest to pierwszy w pełni samodzielny projekt polski prowadzony na obszarze ziem Majów. Badania archeologiczne są organizowane dzięki zgodzie Gwatemalskiego Instytutu Antropologii i Historii (IDAEH) oraz Ministerstwa Kultury i Sportu tego kraju. Głównym celem polskiego projektu są badania starożytnego miasta kultury Majów o nazwie Nakum położonego w północno-wschodniej części Gwatemali. Prace polskich archeologów przyniosły wiele spektakularnych wyników, wśród których należy przede wszystkim wymienić odkrycie niewyrabowanych grobowców królewskich, unikatowego kanału na wodę o funkcjach rytualnych i praktycznych oraz nowych płaskorzeźbionych stel i inskrypcji, które rzucają nowe światło na historię samego Nakum oraz pobliskiego regionu. Od 2012 roku prace badawcze realizowane w ramach Projektu Archeologicznego Nakum obejmują również stanowisko Poza Maya, położone na południe od Nakum. W celu uzyskania większej ilości informacji na temat polskich badań w Nakum, kliknij tutaj: Projekt Archeologiczny NAKUM oraz www.nakum.pl