Badania Zakładu Archeologii Klasycznej IA UJ na agorze miasta Pafos na Cyprze
Pafos jest jednym z najważniejszych stanowisk archeologicznych na Cyprze, którego zabytki zostały wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Przez kilka stuleci w okresie grecko-rzymskim Pafos pełniła rolę stolicy Cypru. Do wielu misji archeologicznych prowadzących na jego terenie badania w 2011 roku dołączyła ekspedycja Zakładu Archeologii Klasycznej Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, pod kierownictwem prof. dr hab. Ewdoksia Papuci-Władyka. Celem projektu jest przebadanie roli i sposobu funkcjonowania agory czyli rynku miasta, a szczególnie odpowiedź na pytanie czy agora okresu hellenistycznego znajdowała się pod rzymską.
Jak dotąd w Nea Pafos została zlokalizowana i częściowo przebadana przez archeologa cypryjskiego, K. Nikolaou, agora miasta rzymskiego, która znajdowała się naprzeciw odeonu i stanowiła prawie kwadratowy plac z kolumnadami (perystyl) o boku niemal 100 metrów. W starożytności tradycje urbanistyczne były bardzo silne – w czasach rzymskich na terenie miast założonych wcześniej często wykorzystywano istniejące już podstawowe elementy topograficzne (siatka ulic, bloki budowlane - insulae). Podobnie mogło być z agorą w Pafos, co zdają się potwierdzać źródła epigraficzne oraz dotychczasowe odkrycia archeologiczne.
Po przebadaniu terenu metodami geofizycznymi otwarto początkowo dwa wykopy: pierwszy w centrum agory, drugi w środkowej części wschodniego portyku. W roku 2013 wytyczono kolejny wykop przy portyku południowym. Odkryte pozostałości architektoniczne – mury, podłogi, rury kanalizacyjne, cysterny, studnie itp. – należą prawdopodobnie do trzech faz chronologicznych od okresu hellenistycznego do późnorzymskiego. Chronologię tą potwierdza materiał ruchomy odkryty w trakcie prac, który składa się przede wszystkim z ceramiki naczyniowej i budowlanej, monet, plastyki figuralnej, a także elementów uzbrojenia, biżuterii czy też przedmiotów codziennego użytku. Szczególnie istotny jest odkryty w 2012 roku ołowiany ciężarek, pokryty grecką inskrypcją wspominającą jednego z lokalnych urzędników (gr. agoranomos), kontrolującego działalność agory imieniem Seleukos. Znalezisko to potwierdza istnienie w tym miejscu agory, a tym samym pozytywnie weryfikować nasze wcześniejsze ustalenia.
Kampania 2014 roku przyniosła wspaniałe rezultaty, z których warte podkreślenia jest odkrycie na Wykopie I oraz III dwóch dużych budowli zapewne publicznych (jedna to przypuszczalnie magazyn, a druga - świątynia?) przypuszczalnie wzniesionych w okresie hellenistycznym. Tak wiec możemy stwierdzić, że najprawdopodobniej odkryliśmy agorę okresu hellenistycznego miasta Nea Pafos.
Począwszy od roku 2013 w ramach projektu wdrażamy i rozwijamy nowy system dokumentacji określony jako Archeologiczny i Archeometryczny System Informatyczny dla Paphos Agora Project (AASI dla PAP). Docelowo system ten połączy tradycyjną dokumentację archeologiczną i architektoniczną z numerycznym modelem terenu, skorelowanym z bazą danych dokumentacji sprzężoną z ortofotomapą działającą w środowisku Geograficznego Systemu Informacji (GIS). Z tego powodu geodeci pobierali pomiary tachimetrem a w roku 2014 wykonano laserowy skaning wykopów (specjaliści z AGH), badania geoarcheologiczne oraz prospekcję georadarem całego obszaru agory (specjaliści z Instytutu Geografii Uniwersytetu J. Kochanowskiego w Kielcach) oraz zdjęcia z powietrza przy użyciu drona-heksakoptera. Ogromne znaczenie ma też prowadzona od roku 2013 konserwacja zabytków metalowych, szczególnie licznych monet, które wspomagają datowanie kontekstów.
Kompleksowość prowadzonych prac, a także zastosowanie wielu nowoczesnych technologii i metod badawczych pozwala na pozyskanie niezwykle cennych informacji o życiu starożytnych mieszkańców Cypru i szerzej - Basenu Morza Śródziemnego.
Informacja o badaniach w Pafos w Portalu UJ
Serwis internetowy projektu: www.paphos-agora.archeo.uj.edu.pl